Ekonomide yaşanan gelişmeler, siyasi faktörler ya da öngörülemeyen olayların neden olduğu belirsizlikler, finansal araçların fiyatlarında oynaklık oluşturabilir. Bu tür durumlarda, finansal araçların fiyatında yaşanan değişiklik, söz konusu aracın riskinin tahmin edilmesine olanak tanır.
Oynaklık (Volatility), bir finansal araç veya piyasa endeksinin kâr dağılımının istatiksel bir ölçüsünü temsil etmektedir. Oynaklık, başka bir deyişle finansal araç veya piyasa endeksi üzerinden elde edilen getiriler arasındaki standart sapma olarak ölçülüyor. Oynaklık, bir varlığın fiyatındaki değişimin hızının ve derecesinin ölçümüdür. Varlığın fiyatındaki değişimin ne kadar uzun aralıklarla gerçekleştiğini ve varlığın fiyat hareketleri arasındaki farkın ne kadar olduğunu ölçüyor. Oynaklığı yüksek olan bir varlığın riski yüksek, oynaklığı düşük olan bir varlığın riski ise düşük denebilir.
Bir varlığın oynaklığı, o varlığın fiyatlandırmasının temel unsurdur. Varlığın fiyatının ne kadar hızlı ve büyük şekilde değiştiğini tanımlayan oynaklık, belirli bir süre içerisinde yıllık kârda olan standart sapmalar olarak hesaplanır. Finansal araçların fiyatlarındaki oynaklık iki yöne de büyük şekilde dalgalanmalarla ilişkilidir. Oynaklık, aşağı veya yukarı yöne olan tüm değişimleri ölçer.
Oynaklık (Volatility) Nasıl Hesaplanır?
Oynaklık, belirli bir zamanda gerçekleşen değişiklikleri ifade eder. Standart sapma ve varyans kullanılarak hesaplanır. Varyansın karekökü ise standart sapmadır. Oynaklığın hesaplanması için matematiksel işlem olan standart sapma kullanılır.
Oynaklığı hesaplamak için şu adımlar izlenir:
- Finansal aracın belirli dönemdeki fiyatları toplanır.
- Fiyatların ortalaması alınır.
- Belirlenen dönemdeki fiyat ve ortalama fiyat arasındaki farkın bulunması ise standart sapmaların hesaplanması anlamına gelir.
- Hesaplanan standart sapmanın karekökü alınır ve toplanır.
- Çıkan sonuç ise belirlenen dönem aralığındaki gün sayısına bölünür ve standart sapma hesaplanmış olur.
Piyasadaki oynaklığının düşük olduğu dönemlerde oynaklık değeri de azalmaya başlar. Piyasalardaki oynaklığın fazla olduğu dönemlerde ise oynaklık normalden daha yüksek değerlerde olur.
Oynaklık Türleri Nelerdir?
Oynaklık türleri ikiye ayrılır:
- Öngörülen (İma edilen) Oynaklık
- Tarihsel (İstatiksel) Oynaklık
Öngörülen (İma edilen) Oynaklık Nedir?
Öngörülen (ima edilen) oynaklık, opsiyon alım satımı yapan kişiler için önemli bir ölçüt olarak kabul ediliyor. Öngörülen oynaklığın opsiyon ticareti için önemi büyüktür. Aynı zamanda öngörülen oynaklık, piyasanın ne kadar değişken olacağı hakkında tahminde bulunulmasına imkân tanır. Alım satım yapan kişiler için ise olasılıkların hesaplanması için bir yol sunar ve oynaklık beklentisini gösterir. Alım satım yapan kişiler, öngörülen oynaklığı gelecekteki bir oynaklığın göstergesi olarak kullanamazlar.
Tarihsel (İstatiksel) Oynaklık Nedir?
Tarihsel (istatiksel) oynaklık, finansal araçların önceden belirlenmiş bir zaman dilimindeki fiyat değişikliklerini ve dalgalanmalarını ölçer. Tarihsel oynaklıkta bir artış yaşanırsa, finansal aracın fiyatı da daha fazla hareket etmeye başlar. Tarihsel oynaklık, opsiyon ticaretinde belirlenen zamana bağlı olarak, 10 ile 180 işlem günü arasında değişen artışlarla hesaplanır.
Oynaklık ve Opsiyon Fiyatlandırması Nedir?
Opsiyon fiyatlandırması modelinde oynaklık, ana varlığın kârının şimdiki zaman ile opsiyonun sona ereceği zaman arasında yaşanacak olan dalgalanmanın ne ölçüde olacağını tahmin eder. Aynı zamanda yüzde katsayısı olarak tanımlanır ve günlük alım satım işlemlerinden oluşur. Ayrıca oynaklık, binom ağacı gibi modeller kullanılarak opsiyon sözleşmelerinin fiyatlandırılması için de kullanılabilir. Oynaklığı yüksek olan varlıklar, daha yüksek opsiyon getirisine dönüşür. Bunun sebebi ise oynaklık ve opsiyonların sona ermesinde kârlı çıkma olasılığı daha yüksektir.
Oynaklık (VIX) Endeksi Nedir?
Oynaklık Endeksi (VIX), piyasalardaki korkunun seviyesini ölçer. VIX, S&P 500 opsiyon sözleşmelerini kullanan Chicago Board Options Exchange (CBOE) aracılığıyla hesaplanır. VIX, piyasanın beklentisini belirtiği için yatırımcıların dikkatle izlediği parametreler arasındadır. Korku endeksi VIX değeri, 0-20 arasında oynar ve genellikle belirsizliğin yoğun olduğu kriz zamanlarında VIX değeri yüksek olur. VIX ne kadar yüksek ise, oynaklık ve risk öngörüsü o kadar fazladır.
Oynaklığın Kaynağı Nedir?
Oynaklığın temel kaynağı belirsizliktir. Belirsizlikler birçok sektörde yaşanabilir:
- Siyasi faktörler
- Ekonomik gelişmeler
- Öngörülemeyen olaylar
Siyasi Faktörler
Seçimler veya lider açıklamaları gibi siyasi gelişmeler, para politikaları, uluslararası ilişkiler ve ticari anlaşmalar fiyatlar üzerinde etkilidir.
Ekonomik Gelişmeler
Vergiler üzerinde gerçekleşen değişiklikler, enflasyon, faiz oranları ve benzeri durumlar fiyatlar üzerindeki beklentileri karşılamazsa piyasaların oynak olmasına neden olur.
Öngörülemeyen Olaylar
Doğal afetler ya da iklim olayları gibi öngörülemeyen olaylar oynaklıklar üzerinde etkilidir. Örneğin, fındık üretiminin etkili olduğu bölgede beklenmeyen bir iklim olayı olduğunda, fındık fiyatlar aniden artış gösterir.
Kripto Varlıklarda Oynaklık Nedir?
Kripto varlık piyasasındaki oynaklık, kripto varlığın belirli bir zamanda olan istikrarını tanımlar. Kripto varlıklar diğer finansal araçlara göre daha fazla oynaklık gösterir. Kripto varlıkların daha fazla oynaklık göstermesinin nedeni ise, kripto varlıkların dijital olması ve geleneksel piyasalardan daha küçük piyasa boyutuna sahip olmalarıdır. Yüksek oynaklık sayesinde yatırımcılar, kısa süreler içinde yüksek getiriler elde edebilmek amacıyla kripto varlık piyasalarına yönelmiştir.
Kripto varlık dünyasının büyümesi yatırımcıların oynaklık değerlerini ölçme konusunda ilgisini arttırmıştır. Bu nedenle kripto varlıklar için oynaklık endeksleri oluşturulmuştur. Örneğin Bitcoin ya da Ethereum gibi büyük kripto varlıkların kendi oynaklık endeksleri bulunur.
Oynaklık Artışı Nedir?
Oynaklık artışı, bir finansal aracın değer kazanabileceği ya da kaybedebileceği aralığı ifade eder. Oynaklığı yüksek olan finansal aracın ani fiyat değişim riski yüksek olabilir. Oynaklığı düşük olan varlığın ise ani fiyat değişim riski düşük olabilir. Piyasalardaki dalgalanmaların yüksek olması oynaklığın artmasına neden olur. Oynaklığın artışı ne kadar yüksek olursa piyasadaki varlıklar o kadar risklidir. Varlıkların korunması için dalgalanmaların kontrol altına alınması gerekir. Oynaklığın artışı ile finansal araçların hepsinin riske girmesine neden olur.
Oynaklık Düşmesi Nedir?
Varlıkların değerlerinde düşüş yaşanması dengesizlik yaratır. Oynaklığın düşük seviyede olması, piyasadaki yatırımların değer kazanmasını sağlar. Oynaklığa bağlı olarak yaşanan düşüş aniden yükselebileceği için oynaklığın piyasa üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulur.
