Konsensüs (Fikir Birliği), blockchain ağında bulunan düğümlerin blok sırası ve içeriği hakkında uzlaşmaya varılması anlamında kullanılan kavramdır. Blockchain ağında bulunan node'ların bir işlemin geçerliliğini fikir birliği ile doğrulamasıdır.
Merkezi olarak bulunan sistemlerde gerçekleştirilen işlemler için karar, tek bir otorite tarafından verilir. Merkeziyetsiz olarak oluşturulmuş sistemlerde ise işlemler, ağ üzerinde aynı düzeyde yetki sahibi olan node'lar tarafından ortaklaşa karar alınarak, fikir birliği oluşturularak gerçekleştirilir.
Konsensüs mekanizması, merkezi olmayan bir sistem ağında anlaşma ve güven sağlamak amaçlı kullanılır. Fikir birliği, kripto varlık alanında, Proof of Work (İş Kanıtı) ve Proof of Stake (Hisse Kanıtı) gibi konsensüs mekanizmalarını kullanır. Proof of Work ve Proof of Stake, blockchain ağı üzerinde bulunan node'ların güven sorununun çözümü için tasarlanmıştır.
Konsensüs (Fikir Birliği) Nasıl Çalışır?
Fikir birliği, merkeziyetsiz ve tek bir otoriteye bağlı olmayan küresel ölçekte bulunan sistemlerin mekanizması olarak çalışır. Sistem içerisinde düzenlemeler, ağ içerisinde dağıtık yapıda bulunan node'ların ortaklaşa aldıkları kararlar ile gerçekleştirilir. Blockchain ağındaki işlemlerin doğrulanması, onaylanması ve blok madenciliğinin gerçekleştirilmesi için node'lar arasındaki fikir birliğine ihtiyaç duyulur.
Blockchain ağı içerisinde gerçekleştirilen işlemlerin verileri halka açık sunulmakta olan bir defterde bulunur. Ağ içerisinde bulunan node'ların defterler hakkında bir fikir birliğine varılması beklenir. Node'lar içerisinde fikir birliğinin sağlanabilmesi için adil, eş zamanlı, işlevsel ve güvenli bir mekanizmaya ihtiyaç duyulur.
Fikir Birliği (Konsensüs) Mekanizması Türleri Nelerdir?
Fikir birliği mekanizmaları çeşitli türlere ayrılır:
- Proof of Work - PoW (İş Kanıtı)
- Proof of Stake - PoS (Hisse Kanıtı)
- Proof of Capacity - PoC (Kapasite Kanıtı)
- Proof of Authority - PoA (Yetki Kanıtı)
- Proof of Burn - PoB (Yakım Kanıtı)
Proof of Work - PoW (İş Kanıtı)
İş kanıtı, popüler durumda olan kripto varlık ağları tarafından yaygın olarak kullanılan fikir birliği mekanizmalarından biridir. Ağ içerisinde bulunan node'lar, ağın sürekliliğini sağlamak ile görevlidirler. Ağda gerçekleştirilen madencilik işlemleri, blockchain’e yeni eklenmek istenen bloklarla ilgilenir. Blockchain’e eklenmek istenen yeni bir blok için karmaşık problemlerin çözülmesi gerekir. Karmaşık problemlerin çözülmesinin zorluğundan dolayı fikir birliği mekanizmalarına ihtiyaç duyulur. İş kanıtı mekanizması karmaşık problemlerin çözümüne yardımcı olur. Ağda bulunan node'lar, blockchain’e yeni işlem ekleme hakkına sahip olmasının kanıtlamasını gerekir. İş kanıtı, madencilik işlemlerini gerçekleştirirken yüksek enerji tüketimine ve uzun işlem süresine ihtiyaç duyar.
Proof of Work, birçok kripto varlık tarafından kullanılmakta olan bir fikir birliği mekanizmasıdır. Bir ağ katılımcısı yaptığı node, gerçekleştirdiği işin blockchain ağına yeni işlemler ekleyebilmesi için bunu kanıtlaması gerekir.
Proof of Stake - PoS (Hisse Kanıtı)
Hisse kanıtı, node'ların kripto varlıkları genel defterde tutma sorumluluğunu gerçekleştirilmesini ifade edr. Hisse kanıtı, kripto varlık madenciliğinde işlemlerin doğrulanması ve yeni bir token madenciliği yapılması için kullanılan fikir birliği mekanizmasıdır. Bu mekanizma kullanılırken maliyet ve enerji tüketimi daha azdır.
Proof of Stake mekanizmasında, katılımcıların, işlemleri doğrulayabilmek ve pay almak için kripto varlıklarını stake (kilitleme) etmeleri gerekir. Stake işlemi için kullanılacak olan kripto varlık miktarı, belirlenen süre boyunca kullanılamaz ve kullanıcı hissesi şeklinde ağ üzerinde belirtilir. Proof of Stake protokolünde, hesaplama gücü yerine sahip olunan kripto varlık miktarı, yani sermaye ön plandadır ve bununla ağ üzerindeki güç miktarı da arttırılır.
Proof of Capacity - PoC (Kapasite Kanıtı)
Kapasite kanıtı, blockchain ağında gerçekleştirilen madencilik işlemleri için karar verilmesi ve işlemleri doğrulanması için var olan sabit disk alanlarının kullanılabilmesine imkân tanıyan fikir birliği mekanizmasıdır.
PoC, kripto varlık madenciliği yapabilmek için sabit disklerdeki boş alanların kullanımına imkan tanır. Madencilik işleminden önce olası çözüm listeleri sürücü üzerinde depolanır. Madencilerin sahip oldukları sürücü alanlarına göre, gerekli hash değerlerinin eşleştirilme miktarı değişir ve bu durum madencilik ödülü kazanma oranını artırır. Madencilik öncesinde, madencilerin çözüm listesini barındırmak için boş alan açması gerekir ve bu işlem “çizdirme” olarak adlandırılır.
Proof of Authority - PoA (Yetki Kanıtı)
Yetki kanıtı, yeni bir blok üretmek için kullanılan ve ağa hesaplama gücü sağlamakta olan fikir birliği mekanizmasıdır. İşlemlerin daha hızlı gerçekleştirilmesine olanak sağlar.
Proof of Authority, blok yaratmak için saygın doğrulayıcılara bağlı olan ve bununla ağa hesaplama gücü kazandıran bir fikir birliği mekanizmasıdır. Bizans Hata Toleransı (BFT) ile daha hızlı işlemler sağlanmasına imkan tanır. PoA, blockchain’lerde anlaşma sağlamak adına çıkarılmış bir protokoldür. PoA, Ethereum’un kurucu ortaklarından olan Gavin Wood tarafından ortaya atılmıştır.
Proof of Authority mekanizmasında kullanıcılar bir işlemi doğrulamak için kripto varlıklara ya da stake (kilitleme) yöntemine ihtiyaç duymaz bunun yerine itibarlarını ve kimliklerini kullanırlar. Kişilerin doğrulama hakkına sahip olabilmesi için, kimlik bilgilerinin doğrulanmış olması gerekir.
Proof of Burn - PoB (Yakım Kanıtı)
Proof of Burn, erişim sağlanamayan kripto varlık cüzdanlarında bulunan varlıkların yakılarak var olmaktan çıkarılması için kullanılan bir fikir birliği mekanizmasıdır. Madencilerin kripto varlıklarını erişim sağlanamayan bir hesaba göndererek blokları eklemelerine imkân tanıyan mekanizmadır. Proof of Burn, yakılan kripto varlıkları işlemler üzerinden kalıcı olarak kaldırır.
Proof of Burn protokolü, enerji kullanımını en aza indirmeyi amaçlar. PoB, madencilerin kripto varlık birimlerini yakmaya izin verir. Madenciler, yakılan kripto varlıklar ile yeni bir blok oluşturma hakkı kazanırlar ve yakılan kripto varlık adetine göre blok oluşturma hakkı değişir.
Dağıtılmış Fikir Birliği Nedir?
Dağıtılmış fikir birliği, ağın merkeziyetsiz bir yapıda olması ve öyle çalışması için kullanılan mekanizmadır. Dağıtılmış fikir birliği, öncelikli olarak teklif sahibinin sunduğu değer deposuna dayanır. Dağıtılmış fikir birliği, blockchain ağının sahip olduğu kripto varlık için ödül sistemini içermektedir. Dağıtılmış fikir birliği şeffaflığı temel alır.
Ağda bulunan node sayısının fazla olması, o ağ içerisinde oluşturulmak istenen fikir birliğini zorlaştırır. Ağ içinde fikir birliği oluşturulması için, ağın node'larının elde ettikleri verilerin doğruluğunun kesin olması gerekir. Eğer ağda fikir birliği ile doğru veriler elde edilmezse node'lar başarısız sayılır. Ağın node'larının hepsi defter kopyasına sahip olmalıdır ve node'lar defterin doğruluğundan emin olmalıdır. Ağdaki verilerin kaydedildiği defterlerin doğruluğu dağıtılmış fikir birliği ile oluşturulur.
Fikir Birliği Neden Önemlidir?
Fikir birliği, kripto varlık platformunda, kötü niyetli kullanıcıların hileye başvurmasını engeller. Double-spending (Çifte harcama), kripto varlık platformlarında başvurulan hile örneklerinden biridir. Çifte harcama, kripto varlığın aynı anda iki kere kullanılması anlamındadır. Çifte harcama, aynı kripto varlığın, iki bloğa da gönderileceği sözü verildiği ama tek bir bloğa gönderildiği hiledir.
Fikir birliği mekanizmaları ile yeni doğrulanmış işlemler bloğu önermeleri yüksek fiyatta ve zor hale getirir ve kötü niyetli kullanıcıların girişimlerinden vazgeçmelerini sağlar. Fikir birliği mekanizmaları node'ları, ödüller ile yeni blokları önermelerine özendirir.
Proof of Meta (PoM) Nedir?
Metatime, madenciliğin, blockchain ağında bulunan katılımcılara sunucu sağlamanın ötesinde bir odak noktası olarak yer alması gerektiğini savunan ekosistem kültürünü benimsemiştir. Metatime, madencilik işlemlerinin gerçekleştirilmesi için teknik bilgiler gerektirdiği, blockchain teknolojilerinin geleceğinin yönlendirilmesi ve son katılımcıların isteklerinin karşılanabilmesi konusunda yeterli kaynaklar oluşturulmadığının farkına varmıştır.
Bu sebeple Metatime, MetaChain’e özel hibrit bir madencilik sistemi geliştirmiştir. Özel hibrit madencilik sistemi olan Proof of Meta, ağ ile doğrudan bütünleşmiş şekilde çalışan sistemlerinden ziyade teknik ve sosyal alanında katılımcıların ekosisteme doğrudan katkı sağlamasına ve ekosistemi yönlendirmesine olanak tanır. Metatime’da madencilik sistemi, ekosisteme kendi içlerinde katkı sağlayan fikir birliği mekanizmalarına sahip üç seçenek sunar.
